Op 14 november publiceerde het Reformatorisch Dagblad het artikel “Adoptie is geen optie” over een onderzoek van verpleegkundestudenten naar illegale adopties en hun bewustwordingscampagne Infodoption. Dat de studenten diep geschokt zijn over praktijken van kinderhandel en ook van adoptieouders vragen kritisch te kijken naar procedures, is helemaal okee. Maar het artikel gaat voorbij aan de aanwezige regulering ter bescherming van kinderen tegen kinderhandel en culturele achtergronden in de landen van herkomst. Als onderzoeker heb ik bij hun getallen dat 7 van de 10 adopties illegaal zou zijn grote vraagtekens. In mijn onderzoek vond ik andere resultaten.

Kostbaar

Wat is hier op aarde voor mensen kostbaarder dan eigen kinderen? Helaas wekken kostbare zaken ook criminaliteit en misbruik op. Om hiertegen te waken wordt regelgeving en controle ingezet. Ook in internationale adoptie. De adoptiewereld is zich zeer goed bewust van het risico dat er misbruik wordt gemaakt van hun goede bedoelingen. Daarom bestaat sinds 1993 het Haagse adoptieverdrag, waaraan door bijna 100 landen wordt deelgenomen. Dit verdrag bepaalt onder andere dat adoptie in het belang van het kind moet zijn, dat het geen geldelijk gewin mag opleveren en dat eerst in het land van het kind een goede oplossing gezocht moet worden voordat een keuze wordt gemaakt voor interlandelijke adoptie. In ieder land zijn de Centrale Autoriteiten (bij ons binnen het Ministerie van Justitie en Veiligheid) verantwoordelijk voor goede regels en controle, maar de samenwerking tussen landen is gebaseerd op onderling vertrouwen. In Nederland mag alleen vanuit het buitenland geadopteerd worden via ‘Vergunninghouders’, die onder andere door Justitie en Inspectie Jeugdzorg worden gecontroleerd. Deze Vergunninghouders waren misschien in de beginjaren nog naïef, maar tegenwoordig zeker niet meer en zij willen zich absoluut niet inlaten met illegale praktijken. De internationale organisatie EurAdopt, waarvan in Nederland drie van de vijf Vergunninghouders lid zijn, stelt zelf nog extra hoge ethische eisen. Zo kunnen adoptieorganisaties uit verschillende landen bij twijfel over procedures in een land, gezamenlijk besluiten adopties uit dat land te stoppen.

Dit wil helaas niet zeggen dat criminele of misleidende acties binnen adoptie nooit meer voor kunnen komen – helaas moet iedereen hierop alert blijven. De organisaties die in Nederland werken in het adoptieveld doen echter hun uiterste best om zich te houden aan de doelstellingen van het Haags Adoptieverdrag. Ook al moeten daarvoor ouders die graag willen adopteren een zware, onzekere en langdurige procedure doorlopen. Ook het Haags Adoptieverdrag en kinderorganisaties blijven hun best doen illegale praktijken in adoptie te bestrijden.

Nederlands onderzoek

En de aantallen: de studenten stellen dat 7 van de 10 adopties illegaal zijn. Een dergelijke uitspraak kan geadopteerden zo in verwarring kan brengen over hun bestaanszekerheid, dat dit echt goed geverifieerd moet worden voorafgaand aan publicatie. Vanuit het ADOC, Kenniscentrum voor adoptie en pleegzorg, heb ik in samenwerking met Universiteit Leiden in 2016 voor EurAdopt een grootschalig onderzoek gedaan onder volwassen geadopteerden uit 32 landen. We benaderden de geadopteerden via hun adoptieouders, via websites en via de twee grootste geadopteerden organisaties. Wij vroegen de geadopteerden of ze informatie hadden gezocht/gevonden in hun land van herkomst en of de informatie klopte.
Van bijna 1200 geadopteerden had meer dan een kwart informatie gecheckt. Minder dan een derde hiervan had niet-correcte informatie teruggevonden – een ander getal dan 7 op 10. De incorrecte informatie ging vooral over de reden van afstand en de omstandigheden rond de adoptie. Soms klopte informatie over de geboortefamilie niet, soms de geboortedatum.
Sommige landen bleken duidelijk hoger te scoren in incorrecte gegevens, maar opvallend was dat het percentage niet-correcte informatie sinds de jaren ’90 drastisch teruggelopen was. De gegevens in het geboorteland over adopties na 1990 kwamen voor het overgrote deel overeen met wat de geadopteerden al aan informatie hadden. Voor veel mensen werkend in adoptiewereld en hopelijk ook voor de geadopteerden, adoptieouders en afstandsouders bemoedigend, want bij misstanden in adopties is iedereen in de adoptiedriehoek, en ook in de organisaties die proberen in het belang van de kinderen te werken (vast uitgangspunt bij adoptie) slachtoffer.

Cultuur

Ook moet bij interpretatie van gegevens de cultuur in geboorteland in het oog gehouden worden. Onjuiste gegevens hoeven niet samen te hangen met criminaliteit. Zo gaven in India afstandsmoeders vaak valse namen op voor hun eigen bescherming.
In China lag de grondslag van internationale adoptie waarschijnlijk in de overvolle kindertehuizen als gevolg van de één-kind politiek. De BBC film “the dying rooms” uit 1995 over tehuizen in China was daar een schokkend voorbeeld van. Boeken zoals Roessinghs ‘Waarom China mij twee dochters schonk’, of het boek van de Chinese journaliste Xinran ‘Bericht van een Chinese moeder’ geven meer inzicht in hoe mensen in andere culturen gedachtenlijnen kunnen hebben waar wij geen voorstelling van hebben.

Kinderhandel is afschuwelijk en we moeten er altijd alert op blijven. Maar een onderwerp als adoptie, dat voor veel betrokkenen zo emotioneel is, heeft recht op meer ‘checks and balances’ dan dit artikel klaarblijkelijk heeft gehad.

 

Dit opinie-artikel is geschreven door Gera ter Meulen als reactie op het artikel ‘Adoptie is geen optie’ op de Puntuit-pagina van het Reformatorisch Dagblad van d.d. 14 november 2018. Gera ter Meulen is onderzoeker en eigenaar van KennisBureau ter Meulen voor Pleegzorg en Adoptie en vertegenwoordiger Nederlandse EurAdoptleden binnen EurAdopt.